Çinko, insan vücudunda bulunan ancak üretilmeyen bir elementtir. Gıda takviyesi olarak oral yolla alınmasının yanında topikal olarak uygulanmasıyla dermokozmetik raflarında da aktif içerik olarak karşımıza çıkmaktadır.
Çinko, organizmadaki en önemli eser elementlerden biridir ve katalitik, yapısal ve düzenleyici olmak üzere üç ana biyolojik rolü vardır. Fiziksel büyüme ve gelişmede, bağışıklık sisteminin işleyişinde, üreme sağlığında, duyusal işlevde ve nörodavranışsal gelişimde kilit rol oynar. Bağışıklık üzerindeki yararlı etkiler, tipik olarak, çeşitli soğuk algınlığı ve grip ilaçları içerisine çinkonun dahil edilmesinin nedeni olarak gösterilmektedir. Yapılan araştırmalar sonucu çinko aynı zamanda Alzheimer hastalığı, kanser, yaşlanma, diyabet, depresyon ve Wilson hastalığı gibi önemli nörolojik bozukluklarda da önemli bir patofizyolojik rol oynar. Halk sağlığını büyük ölçüde ilgilendiren önemli bozukluklar çinko eksikliği ile ilişkilidir. Birçok araştırmacı, çeşitli hastalıkların sonuçlarını etkilemek amacıyla çinko takviyesini güçlü bir terapötik araç olarak kullanmıştır. Bu nedenle nörolojik bozukluklar, otoimmün hastalıklar, yaşlanma gibi bazı kronik hastalıklarda çinko durumunun değerlendirilmesi ve çinko eksikliğinin düzeltilmesi önemlidir.
Dahili Kullanımda Cilt Üzerindeki Etkileri:
Araştırmalar sonucu çinko eksikliğinin cilt bariyerini ve bağışıklık sistemlerini etkilediği bulundu. Bu da çinko sülfatın viral siğillerin tedavisinde ve atopik dermatit semptomlarının giderilmesinde kullanılabileceğini göstermiş oldu.
Akne Tedavisinde Çinko:
Mevcut müstahzarlar arasında çinko asetat, çinko oktoat, çinko sitrat, çinko pikolinat, çinko askorbat, çinko glukonat ve metionine bağlı çinko bulunur. Yeni çinko formülasyonları midede daha iyi çözülür ve daha tamamen emilir, bu da daha iyi gastrointestinal kabul edilebilirlik ile daha düşük çinko dozlarının uygulanmasını mümkün kılar.
Oral preparatlarda çinkonun biyoyararlanımının, akne ve/veya rozasea yanıtı için çok önemli olduğu ve metionine bağlı çinkonun, yaygın olarak kullanılan çinko sülfattan daha iyi sonuçlara sahip olabileceği düşünülmektedir. Ek olarak, püstüller, papüller ve kapalı komedonlarda istatistiksel olarak anlamlı bir iyileşme kaydedilmiştir.
Efervesan müstahzarlar ve çinko glukonat, çinko sülfat ve sitrattan daha iyi sonuçlara sahip olduğu raporlanmıştır. Mevcut tüm formülasyonlar arasında çinko pikolinat ve metionin bazlı çinko, diğer geleneksel çinko preparatlarından daha iyi bir biyoyararlanıma sahiptir.
Avantajları:
-
- Fototoksik veya ışığa duyarlı reaksiyonların olmaması
- Hassas yaş gruplarında (hamilelik ve çocuklar) güvenli olması ve
- Sadece küçük ve geçici yan etkileri içermesidir.
- Tetrasiklin veya izotretinoinin verilemediği durumlarda çinko kullanılabilir ve kullanımı aşırı antibiyotik kullanımından kaynaklanan sorunları giderebilir.
- Çinko minerali, hücre yenilenmesinde önemli bir görev aldığı için yaraların hızlı iyileşmesini sağlar ve ciltteki sivilce ve yara izleri bu sayede çabuk tedavi edilebilir. Sivilce problemi, güneş yanığı, hafif dereceli yanıklar ve pişik tedavisinde çinko mineraline ihtiyaç duyarız. Çinko oksit kremi günümüzde yaygın olarak sivilce tedavisinde kullanılıyor. Çinko oksitin cilde faydaları arasında cildi yenilemesi, akneleri tedavi etmesi ve cilt tonunu eşitlemesini sayabiliriz.
Topikal Kullanım:
Çinko akne üzerindeki olumlu etkisi akrodermatitis enteropatika bir hastada akne vulgaris tedavisinde yaygın olarak hem topikal ve hem sistemik kullanılmış ve topikal çinko sülfat etkili olmamasına ve önemli lokal tahrişe neden olmasına rağmen, çinko asetat veya oktoat içeren eritromisinli veya eritromisinsiz topikal akne önleyici ilaçların etkinliği, akne şiddetini azaltmada tek başına kullanılan eritromisin, tetrasiklin veya klindamisine eşit veya onlardan üstündür. Topikal çinko, tek başına ve diğer ajanlarla kombinasyon halinde, belki de anti-inflamatuar aktivitesi nedeniyle etkilidir. Aknede çinkonun yararı için önerilen diğer bir mekanizma, antiandrojenik aktivitesi ile sebum üretiminin baskılanmasıdır.
Yaygın olarak çinko pirition olarak da bilinen Pyrithione çinko, seboreik dermatit, kafa derisi sedef hastalığı ve akne tedavisine yardımcı olabilecek antibakteriyel, antimikrobiyal ve antifungal özelliklere sahiptir. Reçetesiz (OTC) kepek şampuanı için onaylanmıştır, yalnızca topikal olarak kullanılmalıdır. Çinko pirition kullanımında bazı yan etkiler meydana gelebilir. Hekim takibinde kullanılmasında fayda vardır.
KAYNAKLAR
Chasapis, C.T., Loutsidou, A.C., Spiliopoulou, C.A. et al. Zinc and human health: an update. Arch Toxicol 86, 521–534 (2012). https://doi.org/10.1007/s00204-011-0775-1.
Rostami Mogaddam, M., Safavi Ardabili, N., Maleki, N., & Soflaee, M. (2014). Correlation between the severity and type of acne lesions with serum zinc levels in patients with acne vulgaris. BioMed research international, 2014.
Sardana, K., Chugh, S., & Garg, V. K. (2014). The role of zinc in acne and prevention of resistance: have we missed the “base” effect. Int J Dermatol, 53(1), 125-7.
