Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) Denetim Hizmetleri Başkan Yardımcısı Fatih Tan internette satılan aldatıcı ürünler üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik:
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun faaliyetinden ve görev alanlarından kısaca bahseder misiniz?
İlaç, tıbbi cihaz ve kozmetik ürünlere yönelik düzenleyici, denetleyici, yönlendirici politikalar geliştirerek ve uygulayarak insan sağlığına hizmet etmekteyiz. Hedefimiz sağlığa odaklı, bilimselliği esas alan, mükemmelliği hedefleyen, uluslararası alanda öncü ve referans kurum olmaktır. Görev alanımıza giren ürünlerin ruhsatlandırılması, üretimi, depolanması, satışı, ithalatı, ihracatı, piyasaya arzı, dağıtımı, hizmete sunulması, toplatılması ve kullanımları ile ilgili kural ve standartları belirlemek, bu faaliyetleri yürütecek kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişilere izin vermek, ruhsatlandırmak, denetlemek ve gerektiğinde yaptırım uygulamak, laboratuvar analizlerini yapmak veya yaptırmak. Sağlık beyanı ile satışa sunulacak ürünlerin sağlık beyanlarını inceleyerek bu beyanlara izin vermek, izinsiz veya gerçeğe aykırı sağlık beyanı ile yapılan satışları denetlemek, gerektiğinde durdurma, toplama, toplatma ve imha iş ve işlemlerini yapmak veya yaptırmak. Türk Farmakopesini hazırlamak. İlaç fiyatlarının belirlenmesi için farmako-ekonomik değerlendirme ve çalışmalar yapmak.
Görev alanına giren ilaç, tıbbî cihaz ve ürünleri üretenler, satanlar ve faydalananlar arasında doğabilecek ihtilafların çözümüne yönelik usûlleri belirlemek bazı görev alanlarımız arasında yer almaktadır.
İnternette satılan gıda takviyeleri, zayıflatma ürünleri ile ilgili ne gibi çalışmalarınız var?
TV ve radyo kanallarında, yazılı ve görsel medyada ve internet sitelerinde pek çok ürün grubunun hastalıkların tedavisinde etkili olduğu, “her derde deva”, “hastalıklara kesin çözüm” iddialarıyla tanıtım ve satışının yapıldığı görülmektedir. Bu ürünler genel olarak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından verilen izinle Takviye Edici Gıda kapsamında piyasaya sunulmaktadır. Takviye Edici Gıdalar ilgili Bakanlıktan gerekli izinleri aldıktan sonra piyasaya çıkmaktadır. Ancak ürünler piyasada iken izin kapsamında olmayan mevzuata aykırı şekilde tüketiciyi aldatıcı ve yanıltıcı beyanlarla TV, Radyo, İnternet vb. çeşitli mecralarda satılabilmektedir. Diğer taraftan herhangi bir izin almadan piyasada bulunan hiçbir kategoride yer almayan tablet, toz, kapsül formdaki ürünler de değişik kanallarla hastalıkları tedavi ettikleri, her derde deva oldukları şeklindeki sağlık beyanları ile pazarlanarak tüketicilere ulaşabilmektedir. Bu ürünlerin hiç biri Sağlık Bakanlığı tarafından verilmiş bir izin veya ruhsata sahip değildir. Söz konusu tanıtımlarda Bakanlık onaylı ifadeleri kullanılarak tüketicilerin bu konudaki bilgi eksikliği ve tecrübesizlikleri istismar edilmektedir. 2012 yılında Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun kurulmasıyla halkı yanıltıcı sağlık beyanı ifadeleriyle yapılan tanıtım ve satışlara yönelik mevzuat çalışmaları tamamlanmış ve etkin mücadeleye başlanmıştır. 1262 sayılı İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanununda yapılan değişiklikle yasal yaptırımlar arttırılmıştır, buna göre Kurumumuzdan izin almadan veya verilen izne aykırı olarak sağlık beyanı ile ürün tanıtım ve satışını yapanlar hakkında Yirmi Bin Türk Lirasından Üç Yüz Bin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir. Fiillerin tekrarı halinde verilecek idari para cezası, daha önce verilen cezanın iki katı olarak uygulanır. Tanıtım veya satışların internet üzerinden yapılması halinde, Bakanlık tarafından derhal erişimin engellenmesine karar verilir. Diğer taraftan; ilaç hastalıkları teşhis ve tedavi ettiği beyanı ile herhangi bir ürünün satışını, pazarlamasını veya reklamını yapanlar bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır, hükümleri doğrultusunda Kurumumuz tarafından yaptırımlar uygulanmaktadır.
Kapatılan internet siteleri var mı?
Tabi ki. Tarafımızca mevzuata aykırı sağlık beyanıyla tanıtım ve satışlara yönelik yürütülmekte olan çalışmalar sonucunda; 2014-2015 yılında toplam 402 internet sitesi, 2016 yılı bu tarihe kadar 813 internet sitesi erişime tamamen engellenmesi talebiyle Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne bildirilmiştir. Yapılan tanıtımların tüketiciyi aldatıcı ve yanıltıcı nitelikte olması sebebiyle 2014-2015 yılında toplam 421 internet sitesi, 2016 yılı bu tarihe kadar 800 internet sitesi Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğüne bildirilmiştir. Diğer taraftan; mevzuata aykırı ürün tanıtım ve satışlarıyla ilgili toplamda 6.550.000 TL idari para cezası uygulanmıştır. Ayrıca müstahzar olmamakla beraber hastalıkları teşhis ve tedavi ettiği beyanı ile mevzuata aykırı ürün satışını, pazarlamasını veya reklamını yapanlar hakkında adli işlem tesisi için Cumhuriyet Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulmuştur. Faaliyetlerimizi yürütürken; RTÜK, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Erişim Sağlayıcıları Birliği, Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı, Türk Eczacılar Birliği ile aktif işbirliği içinde çalışıyoruz. Kurum olarak internet, TV, radyo kanalları ve diğer mecralarda aldatıcı beyanlarla yapılan tanıtım ve satışlara engel olmaya, caydırıcı idari para cezaları ve adli işlemlerle etkin mücadeleler yürütmeye çalışıyoruz. Ancak bu konuda halkımızın bilinçli olması ve her reklama aldanmaması çok büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle vatandaşlarımızı bilinçlendirmeye yönelik çeşitli faaliyetler yürütmekteyiz. Sağlık Beyanı ile yapılan tanıtımlara itibar edilmemesi konusunda 18 milyon kişiye SMS gönderilmesi sağlanmış, Kurumumuz resmi internet siteleri ve sosyal medya hesapları kullanılarak çeşitli duyurular yapılmış, katılım sağlanan toplantılar ve çeşitli medya aracılığıyla bilgilendirici demeçler verilmiştir.
2016 yılı için bir farkındalık eylem planınız vardı?
Dediğiniz gibi 2016 yılı için de farkındalık eylem planı hazırladık, bu plan kapsamında, radyo, tv kanalları, gazete ve dergiler, Kurumumuz resmi internet sitesi ve sosyal medya kanalları aracılığıyla tüketicilerin bilinçlendirilmesi, afişler, billboardlar, el broşürleri ve SMS’ler kullanılarak sağlık beyanı konusunda bilgilendirme yapılması planlanmaktadır. İnternet, TV ve diğer mecralarda mucize ürün vaadleriyle satılan ürünlerin etkinlik ve güvenilirliği kanıtlanmadığından hiçbir şekilde satın alınmaması ve kullanılmaması konusunda halkımızı uyarıyoruz. İnternetten ilaç adı altında satılan ürünlerin alınarak kullanılması insanın kendi sağlığını kendisinin tehlikeye atması demektir. Eczaneler dışında ilaç satışı yasak olup, internette ilaç adı altında satış yapılan ürünlerin tamamı sahtedir. Bu nedenle internetteki ürün reklamlarına itibar edilmemesi, kişilerin herhangi bir sağlık problemlerinde hekimlere danışmak suretiyle reçete ile sadece eczanelerde satılan ilaçların kullanılması büyük önem taşımaktadır. Söz konusu ürünlerle ilgili herhangi bir problem ya da sağlık sorunu yaşayan veya şikayeti olan kişiler bize Kurumumuz resmi internet sitesi titck.gov.tr, Sağlık Bakanlığı İletişim merkezi (SABİM), Başbakanlık iletişim merkezi (BİMER) ve Cumhurbaşkanlığı iletişim merkezi CİMER aracılığıyla, ya da doğrudan Kurumumuza yapacakları yazılı başvurularla ulaşabilir ve şikâyetlerini dile getirebilir.
Piyasada kozmetik ürünlerle ilgili yaptığınız denetimlerde birçok kalitesiz ürün buluyorsunuz. Kozmetik ürünlerin eczanelerden alınması daha uygun değil mi?
Tarafımızca kozmetik ürünlerin denetimleri hazırlanan denetim planları çerçevesinde gerçekleştirilmekte olup kozmetik üretim yerlerinin İyi İmalat Uygulamaları (GMP) Denetimleri, Piyasa Gözetim ve Denetimi (PGD), şikayetlere ilişkin denetimler, kozmetik ürünlerin tanıtım ve satış faaliyetlerinin denetimi şeklinde yürütülmektedir. Kozmetik ürün Piyasa Gözetim ve Denetim (PGD) faaliyetlerinde piyasadaki ürünlerle ilgili şikayetler, ihbarlar, kozmetovijilans (uyarı) sistemi ve denetimlerden elde edilen veriler değerlendirilerek piyasadaki riskli ürünlere yönelik denetim planı yapılmaktadır. Bu nedenle denetim sonuçlarında uygun ürünlerden çok uygunsuz ve güvensiz ürünler tespit edilmekte, bu ürünlerin piyasadan geri çekilmesi, mümkünse ıslahı aksi takdirde imhası sağlanarak piyasa kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır. Diğer taraftan ülkemizdeki yürürlükte olan kozmetik ürün mevzuatı Avrupa Birliği ile uyumlu olmak zorundadır, bu çerçevede; Kozmetik ürün piyasaya çıkacağı zaman Kurumumuza bildirimi yapılarak piyasaya çıkarılabilmekte, satış noktalarında ise herhangi bir kısıtlama yapılamamaktadır. Aksi takdirde Gümrük birliği ve malların serbest dolaşımı politikalarına aykırı olarak ticarete teknik engel teşkil etmiş oluruz.
Ancak sahte kaçak ürünlerle mücadele ve kayıt dışı ekonominin önlenmesine katkıda bulunmak amacıyla; Kurumumuz ve TÜBİTAK işbirliği ile Ürün Takip Sistemi (ÜTS) projesi yürütülmektedir. Proje çerçevesinde tıbbi cihaz ve kozmetik ürünlerin üretim bandından, satılıp kullanıldığı yere kadar güvenli bir şekilde takip edilmesi amaçlanmaktadır. Bu projenin ana hedefleri kozmetik ürünlerin ve tıbbi cihazların kaydını ve izlenebilirliğini sağlamak, ürünlerin piyasa kontrollerinin etkili şekilde yürütülmesini sağlayacak bir altyapı oluşturmak, kozmetik ürünlerin ve tıbbi cihazların kullanımı sırasında ortaya çıkabilecek tehlikelere karşı hızlı önlem alınmasını sağlayacak bir altyapı oluşturmaktır. Söz konusu ÜTS projesi tüm modülleriyle aktif hale geldiğinde tıbbi cihaz ve kozmetik ürünlerin tamamının kaydı ve ürün grupları bazında izlenebilirliği sağlanacaktır. Kurumumuz resmi internet sayfamız olan www.titck.gov.tr adresinden yaptığımız denetimler sonucu tespit ettiğimiz güvensiz ürünler periyodik olarak yayınlanmakta olup, tüketicilerin bu konularda bilgilendirilmesi sağlanmaktadır. Kullandıkları ürünlerle ilgili istenmeyen etki ile karşılaşan tüketiciler yine internet sayfamızdaki kozmetovijilans bölümünden şikayetlerini bize bildirebilirler.
