1-Türkiye Serbest Eczane İlaç Harcamaları
Demografik yapının değişmesi, yeni ve sıklıkla daha pahalı olan ilaçların geliştirilmesi ve etkililik açısından farkı olmayan eşdeğer ilaçların giderek artan oranda piyasaya sürülmesi gibi faktörler ilaç harcamalarının büyümesine neden olurlar.
Kaynak: TÜİK Sağlık Harcamaları, Bağcı ve Atasever, 2019 * 2019 yılı sağlık harcamaları projeksiyondur.
Türkiye serbest eczane ilaç harcamaları 2002 yılına göre 2019 yılında %632 artarak 50 Milyar TL’yi geçmiştir. 2002-2019 döneminde Türkiye serbest eczane ilaç harcamalarının reel rakamlarla büyümesi ise %40 civarında olmuştur (Tablo 1, Grafik 1).
- 2- Türkiye Serbest Eczane İlaç Harcamalarının GSYH İçindeki Payı
Kaynak: TÜİK Sağlık Harcamaları, Bağcı ve Atasever, 2019
2002 yılında %1,9 olan Türkiye serbest eczane ilaç harcamalarının GSYH içindeki payı 2019 yılında %1,2’e düşürülmüştür (Grafik 2). Bir başka ifade ile 2002-2019 döneminde Türkiye’de serbest eczanelerin milli gelirden aldıkları pay %36 civarında azalmıştır.
3-Türkiye Serbest Eczane İlaç Harcamalarının Sağlık Harcamaları İçindeki Payı
Kaynak: TÜİK Sağlık Harcamaları, Bağcı ve Atasever, 2019 * 2019 yılı sağlık harcamaları projeksiyondur.
2002 yılında serbest eczane ilaç harcamalarının sağlık harcamaları içindeki payı %37,0 iken 2019 yılında %24,9’a düşürülmüştür (Grafik 3). Bir başka ifade ile 2002-2019 döneminde Türkiye’de serbest eczanelerin sağlık harcamaları içindeki payı %33 civarında azalmıştır.
4-Türkiye Serbest Eczane İlaç Harcamalarının Toplam İlaç Harcamaları İçindeki Payı
Kaynak: TÜİK Sağlık Harcamaları, Bağcı ve Atasever, 2019
* Serbest eczanelerden temin edilen ilaç harcamaları, yurt dışından temin edilen ilaç harcamaları, Sağlık Bakanlığının aşı harcamaları, sağlık hizmet sunucularının yatan hasta için kullandığı ilaçlara ait harcamalar dâhil edilmiştir.
2002 yılında ilaç harcamalarının (yatan hasta ilacı ve aşı giderleri dâhil) %95,4’ü serbest eczanelerden temin edilen ilaç harcamalarından oluşurken bu oran 2019 yılında %84,6’ya düşürülmüştür (Grafik 5.4). Bu düşüşün en önemli sebepleri şunlardır;
- Yatan hastaların ilaçlarının hastaneler tarafından karşılanma oranı artmıştır.
- 01 Temmuz 2015 tarihinden itibaren yatarak tedaviler ve günübirlik tedavi olarak tanımlanan kemoterapi tedavisinde kullanılacak olan anti neoplastik ilaçlar, Hastanelerce Temini Zorunlu Kemoterapi İlaçları Listesine (Ek-4/H) alındığından 2016 yılında serbest eczane ilaç harcamalarının toplam ilaç harcamaları içindeki payı %82,9 ile en düşük gerçekleşmiştir.
- Yurt dışından getirilen ilaç harcamalarının toplam ilaç harcamaları içindeki payı çok önemli bir yer tutmaya başlamıştır.
- 5-Finansman Kaynağına Göre Serbest Eczanelerden Temin Edilen İlaç Harcamaları
Serbest eczane ilaç harcamalarının finansman kaynağına baktığımızda kamu finansmanı (SGK ve merkezi yönetim) ve özel sektör finansmanı (cepten yapılan, sigorta şirketleri ve diğer özel sektör sandıkları) olduğu görülmektedir. Bunlara ilaveten son yıllarda geçici koruma kapsamındaki Suriye uyruklu yabancıların ilaç ödemeleri Göç İdaresi Başkanlığı tarafından yapılmaktadır.
Tablo 2. Serbest Eczane İlaç Harcamalarının Finansman Kaynağı, (2002-2019), (Milyon TL)
2002 yılında serbest eczane ilaç harcamalarının %78,8’i kamu tarafından finanse edilirken bu oran 2019 yılında %74,8’e düşmüştür. Bu dönemde serbest eczane ilaç harcamalarının finansmanında en önemli artış sosyal güvenlik kurumlarında yaşanmıştır. Serbest eczane finansmanında 2002 yılında % 61,8 olan sosyal güvenlik kurumlarının payı 2019 yılında %71,2’ye yükselmiştir (Tablo 2). OECD ülkeleri arasında, hükümetlerin ve zorunlu sigorta programlarının finansmanı, ortalama olarak, serbest eczanede satılan ilaçlara yapılan harcamaların %58’ini kapsamaktadır, %3’ü gönüllü sigorta ödemesi iken %39’unu cepten yapılan ilaç harcamaları oluşturmaktadır.
Kaynak: TÜİK Sağlık Harcamaları, Bağcı ve Atasever, 2019
2002 yılında serbest eczanelere yapılan ilaç harcamalarının %21,2’si özel sektör ilaç harcamaları iken bu oran 2019 yılında %25,2’ye yükselmiştir (Grafik 5). 2002-2019 döneminde serbest eczanelerde özel sektörün finansmanı oransal olarak artmıştır.
6-Faiz Dışı Kamu Harcamaları ile Kamu Serbest Eczane İlaç Harcamalarının Karşılaştırması
Tablo 3. Faiz Dışı Kamu Harcamaları ve Kamu Serbest Eczane İlaç Harcamaları Karşılaştırması, (2002-2019), (Milyon TL)
Kaynak: TÜİK Sağlık Harcamaları, Hazine ve Maliye Bakanlığı Kamu Finansmanı İstatistikleri, Bağcı ve Atasever, 2019
2002 yılında kamu serbest eczane ilaç harcamaları faiz dışı kamu harcamalarının %5,9 iken bu oran 2019 yılında %2,8’e düşmüştür (Tablo 3, Grafik 6). 2002-2019 döneminde faiz dışı kamu harcamalarındaki artış oranı kamunun serbest eczanelere yaptığı ödemlerin artış oranından daha yüksek oranda artmıştır.
Kaynak: TÜİK Sağlık Harcamaları, Hazine ve Maliye Bakanlığı Kamu Finansmanı İstatistikleri, Bağcı ve Atasever, 2019
7-Vergi Gelirleri ile Kamu Serbest Eczane İlaç Harcamalarının Karşılaştırması
Tablo 4. Vergi Gelirleri ve Kamu Serbest Eczane İlaç Harcamaları Karşılaştırması, (2002-2019), (Milyon TL)
Kaynak: TÜİK Sağlık Harcamaları, Hazine ve Maliye Bakanlığı Kamu Finansmanı İstatistikleri, Bağcı ve Atasever, 2019
2002 yılında kamu serbest eczane ilaç harcamaları vergi gelirlerinin %9,2’si iken bu oran 2019 yılında %5,6’ya düşmüştür (Tablo 4, Grafik 7). 2002-2019 döneminde vergi gelirlerindeki artış oranı kamunun serbest eczanelere yaptığı ödemlerin artış oranından daha yüksek oranda artmıştır.
Kaynak: TÜİK Sağlık Harcamaları, Hazine ve Maliye Bakanlığı Kamu Finansmanı İstatistikleri, Bağcı ve Atasever, 2019
